Czym jest poliester i kiedy go wynaleziono?
Poliester to włókno, które powstaje w wyniku reakcji chemicznych. Do produkcji włókien poliestrowych dochodzi na skutek procesów syntezy różnych składników chemicznych, głównie kwasów i alkoholi. W wyniku tych procesów powstaje m.in. politereftalan etylenu (tzw. PET), który jest jednym z podstawowych składników poliestru, a wykorzystuje się go również do produkcji butelek plastikowych czy folii. Tajemnicą poliszynela jest fakt wykorzystywania składowych ropy naftowej do produkcji włókien syntetycznych (czyli tych powstających w wyniku syntezy). Sama zresztą poczułam ten charakterystyczny zapach ropy i zobaczyłam niedający się wypłukać żółty płyn, piorąc ręcznie moje urocze kimono zakupione w Reserved.
Po syntezie substancji składowych i czynnościach przygotowawczych poliester przybiera formę drobnych płatków, które następnie topi się w wysokiej temperaturze i z zastygających strumyków pozyskuje się włókna. Te włókna podlegają rozciąganiu i zabiegom nadającym im odpowiedni wygląd, np. wełny, jedwabiu czy szyfonu. W ten sposób powstaje poliester.
Cięte włókna poliestrowe to elana, a ciągłe torlen. Na metkach odzieży poliester może występować pod różnymi nazwami, na przykład w Wielkiej Brytanii bywa określany terylene, w USA – dacron, a w Rosji i krajach postsowieckich – lavsan.
Historia
Historia poliestru sięga do lat 30. XX wieku. Wtedy prowadzono prace laboratoryjne nad materiałami syntetycznymi, które dałoby się łatwo wykorzystać na potrzeby przemysłu odzieżowego. Zajmowali się tym między innymi dwaj brytyjscy chemicy – James Tennant Dickson i John Rex Whinfield. W 1941 r. udało im się opatentować PET. Swoje wersje poliestru wkrótce stworzyli też chemicy w ZSRR i USA, gdzie poliester pojawił się we wczesnych latach 50-tych.
Na szczyt swojej popularności w modzie poliester musiał jeszcze poczekać dwie dekady. Dopiero w latach 60-tych i 70-tych rozkwitło szaleństwo na punkcie plastiku i wszelkich syntetyków. Propagatorami mody kosmicznej, błyszczącej, metalicznej i lśniącej byli m.in.: Pierre Cardin, Paco Rabanne, Mary Quant, Ives Saint Laurent, André Courrèges. Odkryto wówczas same zalety poliestru, który znakomicie wpisywał się w początek ery konsumpcjonizmu. Reklamowano go jako cudowny materiał: „a miracle fibre that can be worn for 68 days straight without ironing, and still look presentable”.
Kto by przypuszczał, że półwieku później poliester będzie stanowił około 60% całej sprzedaży detalicznej tekstyliów. Obecnie co roku produkuje się około 21,3 mln ton odzieży poliestrowej, przy czym wzrost produkcji w latach 2000-2015 wynosił aż 157%.
Zalety poliestru
- Sprężystość
Jest sprężysty, a to sprawia, że ubrania zachowują swój pierwotny kształt nawet po kilku noszenia i praniach. Nie odkształcają się i nie wyciągają. Często nie wymaga prasowania, bo się nie gniecie.
- Higroskopijność
Podczas prania chłonie bardzo mało wody, dlatego szybko schnie. Sprawdza się też dobrze podczas deszczu.
- Wytrzymałość
Ma wysoką odporność na ścieranie, łatwo się go barwi, a przy tym jego kolor jest wyjątkowo trwały. Dobrze się pierze, nie kurczy się. Wykazuje dużą odporność na działania substancji chemicznych. Jest bardzo odporny na plamy oraz działanie promieni UV. Nie blaknie na słońcu, a jednocześnie chroni przed jego promieniami.
- Lekkość
Nie czujemy ciężaru żakietu czy płaszcza.
- Odporność na pleśnie, mole i grzyby
Syntetyczne tkaniny dużo rzadziej wywołują alergie i nie są ulubionym przysmakiem moli czy pleśni.
- Niska cena
Poliester czasem udaje jedwab, czasem szyfon. Jego cena jest nieporównywalnie niska z ubraniami z prawdziwego jedwabiu czy szyfonu.
- Recycling
Poliester w 100% nadaje się do powtórnego przetworzenia. W Japonii recykling odzieży możliwy jest dzięki centrom recyklingu. Poza możliwością przetworzenia, włókna poliestrowe produkuje się z materiałów z odzysku oraz materiałów poprzemysłowych. Czasem oznaczany jako PES. Ta sama nić poliestrowa mogłaby być tworzona, wplatana w materiał, wykorzystywana jako ubranie, znów rozbijana na czysty poliester, formowana w nową nić i znów wplatana w tkaninę nawet do 8 razy.
- Łatwość pielęgnacji
Ubrania poliestrowe można prać w pralce, nie kurczą się po praniu, szybko schną i w większości przypadków nie wymagają prasowania.
- Zastosowanie w sporcie
Wysokiej jakości włókna poliamidowe, z których produkuje się głównie odzież sportową i bieliznę, dzięki ulepszonej strukturze i wykończeniu doskonale odprowadzają wilgoć ze skóry. Lepszej jakości odzież poliestrowa pozwala ciału oddychać, odprowadza pot, a jednocześnie bardzo dobrze chroni przed wiatrem i deszczem. Membrany półprzepuszczalne użyte do produkcji ubrań sportowych to produkty oddychające, ale nieprzemakalne, gdyż nie przepuszczają kropel deszczu, ale bardzo dobrze odprowadzają parę wodną wytwarzaną przez ciało w czasie wysiłku. Są łatwe w konserwacji.
Ten fioletowy poliestrowy żakiet z second handu podarowany przez koleżankę fotografkę https://www.facebook.com/martajasinskafotografia/ jest nie do zdarcia.
Wady poliestru
- Elektryzowanie się
Poliester się elektryzuje, co często stwarza dyskomfort noszenia. Wpływa to na przykład na nasze włosy i całą fryzurę, może też wywoływać strzelanie prądem w kontakcie z drugą osobą. Przyciąga do siebie cząsteczki kurzu i brudu
- Lepkość i brak przewiewności
Zwykły poliester przylepia się do ciała, nie oddycha i jest mało przewiewny, nie wchłania potu. Latem można się bardzo mocno spocić i jest goręcej niż w innych materiałach. (Za wyjątkiem tych sportowych specjalistycznych ubrań, o których mowa wyżej).
- Przykry zapach
Nawet regularnie prane ubrania poliestrowe z czasem zaczynają nieprzyjemnie pachnieć.
- Łatwopalność
Na ubraniach z poliestru czy poliamidu można znaleźć napis „keep away from fire”. Zapala się w 2-3 sekundy. Zamiast typowo się palić, zaczyna się topić, tworząc parzącą, kapiącą na skórę masę.
- Jakość
Poza często tandetnym i sztucznym wyglądem, ubrania łatwo się mechacą. Są często niemiłe w dotyku, szorstkie.
- Szkodliwość dla środowiska
Ponieważ poliester powstaje w oparciu o ropę należącą do zasobów nieodnawialnych podczas produkcji do atmosfery wydzielają się duże ilości dwutlenku węgla, a także szkodliwe dla ludzi opary. Produkcja wymaga więcej energii w postaci drewna i oleju podczas produkcji, przyczyniając się tym samym do globalnego ocieplenia szkodliwymi gazami cieplarnianymi. W 2015 roku przemysł odzieżowy wyemitował 1,2 miliarda ton dwutlenku węgla – więcej niż wszystkie międzynarodowe loty i żegluga morska razem wzięte. Najbardziej energochłonne włókna to: nylon, akryl i poliester.
Za każdym razem, kiedy ubranie jest prane, ponad 700 000 mikroskopijnych włókien uwalnia się do oceanów, gdzie mogą być one połknięte przez organizmy żyjące w morzu, stając się częścią łańcucha pokarmowego i potencjalnie skończyć na naszych talerzach. 30% plastiku oceanicznego może pochodzić z mikrowłókien: według raportu IUCN z 2017 roku od 15% do 31% całego plastiku uwalnianego do oceanów stanowi mikroplastik uwalniany przez produkty gospodarstwa domowego i produkty przemysłowe, a nie z większych elementów plastikowych, które ulegają degradacji po dotarciu do morza. IUCN oblicza, że 35% tego zanieczyszczenia pochodzi z prania tkanin syntetycznych. Tylko Europa i Azja Środkowa zrzucają do oceanów ekwiwalent 54 toreb plastikowych na osobę na tydzień.
Pielęgnacja ubrań poliestrowych
Poliester jest bardzo odporny na plamy. Można go czyścić w zimnej wodzie i szybko schnie. Dzięki mocnym włóknom materiał nie odkształca się pod wpływem prania w pralce. Większość ubrań z poliestru można prać w temperaturze około 30 stopni, wirować i suszyć w suszarce bębnowej, choć z punktu widzenia ekologicznego lepiej prać odzież w niższych temperaturach, używać siatkowych worków do prania w celu wychwytywania włókien. Można też zainstalować filtry w rurach odpływowych pralki.
W przypadku ubrań sportowych z poliestru podczas prania nie należy dodawać płynu do płukania tkanin, który mógłby zmienić strukturę materiału i wpłynąć na jego właściwości. Odzież sportową najlepiej prać z użyciem specjalnie dla nich dedykowanych środków piorących. Natomiast ubrania poliestrowe z fałdami i zakładkami należy prać ręcznie. Większość tkanin syntetycznych nie wymaga prasowania, jednak jeśli okaże się to po praniu konieczne, można prasować letnim żelazkiem.
Szanse dla poliestru
Współczesny dobry gatunkowo poliester jest cieńszy, bardziej jedwabisty, milszy w dotyku i przyjemniejszy w noszeniu. Coraz więcej droższych ubrań jest produkowanych z recyklingowanego poliestru. Istnieją technologie, dzięki którym przetwarza się poliester na podstawowe elementy, z których ponownie kręci się nić poliestrową – w ten sposób Patagonia już przetwarza powtórnie swoje stare produkty. Tylko że Patagonia robi to dla zasady, a nie dla ekonomicznych korzyści; za realizację takiego procesu trzeba zapłacić cenę, która jest dla niektórych zaporowa. Sam proces jest dodatkowo dość trudny: wymaga wysokiej jakości poliestru jako surowca (popularne polarowe bluzy z Patagonii) i nie zadowala się tanimi poliestrowymi tkaninami, których zazwyczaj używają tańsze sieciówki.
H&M jest jednym z największych detalistów w branży odzieżowej, posiadającym ponad 4800 sklepów na całym świecie. Posiada prawie 4 tys. sklepów na całym świecie i uzyskuje roczny obrót ponad 25 mld dolarów (2015). W lutym 2016 roku rozdał 1,1 mld dolarów poprzez swoją organizację charytatywną, Conscious Foundation, pięciu „innowacyjnym zespołom”, pracującym nad technologiami powtórnego przetwórstwa tekstyliów. Jeden z zespołów hoduje mikroby, które trawią poliester, nawet, jeśli jest zmieszany z naturalnym włóknem, i rozbijają go na podstawowe elementy. Ich produkt końcowy będzie można sprzedać wytwórcom poliestru jako surowiec. H&M zachęca klientów do powtórnego przetwarzania ubrań, do ekologicznego dbania o ubrania. W sklepach w Sztokholmie, Wiedniu, Londynie i Paryżu uruchomiono specjalne punkty, w których można oddać odzież do naprawy lub personalizacji. Kolekcję Conscious (ang. świadomość) w H&M przeznaczona jest dla klientów, którym sprawy środowiska leżą bardziej na sercu. W ofercie H&M znalazły się produkty, które w składzie mają poliester z przetworzonych butelek PET. Można np. kupić legginsy mające w składzie 92 proc. poliestru z przetworzonych plastikowych butelek. Są też kurtki, które z recyklingowanego tworzywa PET wykonano w całości, stroje kąpielowe dla całej rodziny wykonane z butelek PET z recyklingu. W kolekcji Conscious Exclusive pojawiły się ekologicznie przyjazne materiały, a wśród nich RENU™ – doskonały jakościowo poliester z recyklingu. W przeciwieństwie do konwencjonalnego recyklingu proces RENU pozwala całkowicie zamknąć obieg i zamienić w nowy materiał ubrania oraz tekstylia, które inaczej trafiłyby na wysypisko. Oto przepiękna sukienka za cenę 499,99zł.
Czy jednak za taką ceną stoją także odpowiednie zarobki dla tego, kto uszył tę piękną sukienkę? Ale to już temat na osobny artykuł.
Podsumowanie
Teraz czas na decyzję, co dalej. Kupować czy nie?
Wiesz już bardzo dużo o poliestrze, wystarczająco dużo, by się do niego przywiązać lub z nim rozstać. Zdecydowanie nie ma on nic wspólnego z naturą i z tego powodu wynikają jego liczne wady. Ale jeśli już posiadasz go w szafie, tak jak ja mój kilkuletni płaszczyk z Bialcon S.A., to może poużywaj go aż do zdarcia, zamiast dokładać do ton śmieci i pędzić po inne cudo, które będzie miało krótszą żywotność. Zupełnie subiektywnie stwierdzam, że w przypadku poliestru największą szansę widzę w recyclingu masy poliesterowej, która zalała świat i noszeniu tych ubrań, które mamy, a nie pozbywaniu się tylko dlatego, że są z poliestru.
Źródła zdjęć:
https://phil-are-go.blogspot.com/2016/01/du-pont-dacron-suits-just-45-wool-100.html
https://www.etsy.com/pl/listing/500957426/dacron-polyester-fiber-by-dupontfashion
https://www2.hm.com/pl_pl/productpage.0860891001.html
zasoby własne
Materiały źródłowe:
https://ekonsument.pl/a67169_przemysl_modowy_a_mikroplastik_w_oceanach.html
https://www2.hm.com/pl_pl/customer-service/product-and-quality/conscious-concept.html
https://joannaglogaza.com/2015/06/slow-fashion-jak-zaczac.html
http://blackdresses.pl/2015/12/15/poliester-wszystko-co-musisz-o-nim-wiedziec/
https://simplicite.pl/co-to-za-material-poliester-poliamid-elastan-lycra/
https://nikitina.pl/poliester-w-ubraniach-czy-rzeczywiscie-jest-taki-zly/
Moda, Wielka Księga Ubiorów i Stylów, Wydawnictwo Arkady
